Redactioneel voorwoord – Paul Haerden (zomer 2014)

Redactioneel voorwoord – Paul Haerden (zomer 2014)

 

Beste lezer(es),

Beste Aardewerk(st)er,

Einde oktober 2014 keert Aardewerk terug naar Gent met haar tweejarige opleidingscyclus ‘Ecologische Filosofie en Politiek. Stapstenen naar een andere toekomst’. De in de vorige jaargangen ingezette vernieuwing wordt verder doorgevoerd met nieuwe cursusonderdelen zoals: Analyse van de Hedendaagse Cultuur, Biotechnologie en Virtualiteit, Vrede en Veiligheid, Esthetiek van de Natuur, en tenslotte een volledig weekeinde gewijd aan de confrontatie van kapitalisme, krimp en vrijwillige eenvoud. Teneinde deze wijzigingen optimaal tot hun recht te laten komen, was het aangewezen om beroep te doen op de expertise van enkele nieuwe sprekers. Meer inhoudelijke en praktische informatie en de inschrijvingsmodaliteiten vindt u in de bijgesloten folder.

De mediabelangstelling voor de ‘moeder der verkiezingen’ en haar spelers heeft een hoog spektakelgehalte gehad en heeft na 25 mei ook meteen haar interesse verloren, net zoals het trouwens verlopen is met de voetbalgekte die na een piek even vlug geïmplodeerd is. Aan de hand van de eerste bijdrage van Tinneke Beeckman aan deze Aarde-Werk-Brief richten we onze aandacht op de mechanismen die een verkiezingsrace activeren en wat, op het inhoudelijke vlak van de samenleving die we wensen, nauwelijks aan de orde komt ten voordele van de oppervlakkige beïnvloeding van de burger.

In volle oorlogstijd, in 1916, schreef Albert Einstein in een essay voor de Goethebund in Berlijn: “De staat tot wie ik als burger behoor, speelt in mijn gemoedsleven niet de minste rol; ik beschouw het toebehoren aan een staat als een zakelijke aangelegenheid, zoals ongeveer de betrekking met een levensverzekering.” Deze passus werd bij de publicatie van het essay eruit weg gecensureerd, zo gevoelig lag ook toen het geloof in de eigen grenzen. De Grote Oorlog kan dit jaar op een buitengewone belangstelling rekenen met herdenkingsplechtigheden in aanwezigheid van politici, exposities, historische essays, films, etc. Wat echter meestal ontbreekt, is de vraagstelling naar de dieperliggende ideologie achter de beslissing om conflicten met geweld te beslechten, een praktijk die honderd jaar na de Eerste Wereldoorlog nog steeds de dagelijkse berichtgeving vult. Oorlogen hebben met grenzen te maken, staatkundige, maar vaak ook economische. Wat betekenen de grenzen van een staat, een regio of van de Europese Unie? In welke mate hebben we een afbakening nodig? Karl Simons gaat in de tweede bijdrage in op het grensdenken en analyseert enkele vormen van omgang met grenzen. In onze leefwereld hebben we ongetwijfeld behoefte aan lijnen of herkenningstekens die als een kompas kunnen fungeren in de symbolische orde van ons menszijn. Deze grenzen zouden idealiter een relatieve waarde mogen hebben. ‘Relatief’ allicht ook in de zin van ‘staan in relatie tot’ en met een openheid naar de ander en het andere.

Het woord ‘crisis’ is goed ingeburgerd in ons dagelijks taalgebruik. Veel van wat we in onze wereld benoemen, lijkt wel kenmerken van crisis te vertonen. Crises zijn ook ideale momenten van onderzoek en aanzet voor een nieuwe richting die we al dan niet kunnen inslaan. Stefaan Hublou wijst ons in het volgende artikel op de kansen die crises inhouden.

Over de vraag in hoeverre een ethiek van gelijkwaardigheid van mens en dier een consistent geheel vormt, verrichtte Stijn Bruers een doctoraatsonderzoek. U leest vervolgens een samenvatting van de verhandeling die hij dit jaar verdedigde.

Als intermezzo lassen we een korte uitspraak van Fabrice Midal in, die ons in zijn werk oproept om de leefwereld te herwinnen die iedere dag kleiner wordt en wegkwijnt in de totalitaire onmenselijkheid van eenvormigheid, cynisme en spot.

Tot het radicaalecologische gedachtegoed behoort ook de aandacht voor de positie van de vrouw in onze overwegend patriarchaal georiënteerde samenleving. De onderdrukking en uitbuiting van de natuur vertoont een opvallende parallellie met het gedrag ten aanzien van de vrouw of het patroon waarin zij geacht wordt te functioneren. Evie Embrechts gaat in haar bijdrage uitgebreid in op de werking van seksisme als vorm van onderdrukking en de achterliggende ideologie.

In onze haastige, schreeuwerige en opgefokte beschaving groeit opnieuw de gevoeligheid voor traditionele waarden zoals de beleving van stilte en innerlijke rust. In een mooie getuigenis evoceert Gilberte Jaschinski hoe het boslandschap voor haar de plek bij uitstek is waar zij die ervaring kan cultiveren.

Het lijkt wel een paradox: de aandacht voor het milieu heeft over de jaren heen een prominenter gezicht gekregen, maar de milieueffecten blijken almaar driester te worden. Ook in meer zakelijke middens en op beleidsniveaus wordt over het milieu nagedacht. Sommigen lanceren het idee om een economische waarde toe te kennen aan het milieu in de hoop om het hoofd te bieden aan ecologische crisisverschijnselen. Met dit pragmatisme wordt meestal opnieuw gevist in de vijver die de problemen veroorzaakt hebben. Vandaar dat het meestal hierbij gaat om een verschuiving en/of vermomming van problemen en men blind blijft voor de fundamentele vooronderstellingen en overtuigingen die vorm geven aan de oriëntatie van de beschaving. Een antwoord uit het Boeddhisme wordt ons geboden in een interview dat Jo Confino mocht hebben met Thich Nhat Hanh, één van onze belangrijkste hedendaagse geestelijke inspiratoren. Deze nodigt ons uit om voorbij het concept ‘milieu’ te denken en handelen en te leven vanuit het gevoel van verbondenheid, zo we vanuit een solide basis willen ageren om de apocalyptische koers die nu overwegend gevaren wordt, te verleggen.

De verwijzing in het interview met Thich Nhat Hanh naar de appreciatie van een kop thee leek ons een ideale aanleiding om, als slot, het woord te verlenen aan Frank Andrews, die van het drinken van een kopje thee een oefening in aandachtigheid, dankbaarheid en verbondenheid maakt. De afwezigheid van deze waarden is de voedingsbodem voor alles wat we als probleem ervaren, individueel, maar ook collectief. Het doorprikken van de illusie van het afgescheiden ego is een antidotum tegen de verspreiding van een levensvernietigende horizon.

Wij hopen dat deze Aarde-Werk-Brief u opnieuw mag inspireren.

Nog een deugddoende zomer toegewenst.

 

Namens de Redactie,

Paul Haerden

Hoofdredacteur

Juli 2014