Stijn Bruers

Wat zijn de allerbelangrijkste maatregelen die we kunnen nemen om de wereld te verbeteren? Zijn er maatregelen die niet enkel een grote positieve impact hebben, maar vooral veel winnaars hebben? Al de maatregelen die ik ooit tegenkwam tijdens de afgelopen 15 jaar heb ik eens terug bekeken. Ik heb geprobeerd zo onpartijdig en objectief mogelijk te achterhalen welke maatregelen een grote positieve impact hebben. Het resultaat is drie maatregelen die uniek zijn in de zin dat ze op vele vlakken erg goed scoren: veganistisch (plantaardig) eten, gezinsplanning (geld schenken voor reproductieve gezondheidszorg), en een geoïstische belastinghervorming steunen (een basisinkomen gefinancierd door een belasting op economische rente van natuurlijke voorzieningen).

Deze drie maatregelen vormen een winst met betrekking tot drie verschillende ethische perspectieven. Allereerst is er de rechtenvisie, en dan in het bijzonder het basisrecht op lichamelijke zelfbeschikking. Dit basisrecht zegt dat men niet iemands lichaam tegen diens wil in mag gebruiken als louter middel voor de doelen van anderen. De drie maatregelen verwijzen naar drie kwetsbare groepen wier basisrechten vaak geschonden worden: vrouwen, dieren en arbeiders. Maar deze groepen zijn niet de enige winnaars. Ongewenste zwangerschappen, de consumptie van dierlijke producten en inefficiënte belastingen op arbeid zijn ook schadelijk voor derden en voor de biodiversiteit. De schade aan derden kunnen we begrijpen met een welzijnsvisie. Dit is een ethiek die kijkt naar de gevolgen op het vlak van welzijn en pleit voor een rechtvaardige verhoging van ieders levenswelzijn. Naast de rechten- en welzijnsvisie is er een ecologische visie die kijkt naar de biodiversiteit en pleit voor het behoud van variatie van levensvormen.

De drie maatregelen geven aan wat men het beste kan doen in het persoonlijke dagelijks leven (veganistisch eten), aan welke organisaties men best wat meer geld doneert (bv. UNFPA en IPPF) en welke politiek-economische maatregel men het best kan steunen (een geoïstische belastingverschuiving). Natuurlijk zijn er nog vele andere belangrijke maatregelen, maar ik ken voorlopig geen enkele andere maatregel die zo’n grote positieve impact heeft voor zoveel verschillende partijen.

In dit eerste deel komt gezinsplanning aan bod. De overige twee maatregelen verschijnen in de volgende edities van de Aarde-Werk-Brief.

Gezinsplanning: investering in reproductieve gezondheidszorg

In plaats van geld uit te geven aan overbodige luxeproducten die een hoge impact op het milieu hebben, kunnen we beter geld geven aan goede doelen. Een goed doel dat vele winsten genereert, is reproductieve gezondheidszorg, in het bijzonder organisaties zoals het UNFPA (het VN-bevolkingsfonds) en de International Planned Parenthood Federation die werk maken van gezinsplanning. Geld schenken aan deze organisaties is zowat de beste investering.

Elk jaar worden 80 miljoen vrouwen onvoorzien of ongewenst zwanger. De helft van de zwangerschappen eindigt in een abortus en de andere helft in geboorte. Iedereen heeft recht op toegang tot goedkope en kwaliteitsvolle anticonceptiemiddelen, correcte informatie, educatie en diensten voor reproductieve gezondheid, om zo ongewenste zwangerschappen te voorkomen. Investeren in reproductieve gezondheidszorg creëert rechtvaardige voorwaarden voor een vrijwillige zwangerschapsbeperking. Er is geen sprake van dwang of paternalisme. Deze investeringen bevorderen het welzijn en de biodiversiteit en respecteren het basisrecht van vrouwen op lichamelijke zelfbeschikking.

Een investering van 1.000 euro in gezinsplanning vermijdt ongeveer 100 ton CO2- uitstoot (ongeveer evenveel als de jaarlijkse uitstoot van 5 Belgen), 7 ongeplande geboortes, 2 miskramen, 8 abortussen (waarvan 5 onveilig), 2 complicaties door onveilige abortussen, 0,3 kindersterftegevallen bij de geboorte, 0,02 gevallen van moedersterfte en 0,03 kinderen die wees worden. Door die 1000 euro worden 12 gezonde levensjaren van moeders en pasgeboren kinderen gered. Daarmee is contraceptie na malariapreventie (voornamelijk door muskietennetten) en tuberculosebehandeling de meest kostenefficiënte methode om gezonde levensjaren in de ontwikkelingslanden te redden. En voor elke euro geïnvesteerd in contraceptie kan men 1,4 euro gezondheidskosten uitsparen.

Recht op lichamelijke zelfbeschikking

Vrouwen hebben zelfbeschikking over hun eigen lichaam en zijn baas in eigen buik. Een ongewenste zwangerschap wil zeggen dat het lichaam van een vrouw tegen haar wil in gebruikt wordt (door het embryo of door de man). Dat is een vorm van een gebruik als louter middel.

Welzijn

Vrouwen

Lichamelijke gezondheid van vrouwen. Betere gezinsplanning leidt tot minder risicovolle abortussen en minder moedersterfte. Een ongewenste zwangerschap of abortus is telkens een gezondheidsrisico voor vrouwen in arme landen (hoger risico op fistel, bloedingen, onvruchtbaarheid en infecties). Door de snel op elkaar volgende zwangerschappen stijgt de moedersterfte: 35% van de sterftegevallen van vrouwen op het kraambed kan vermeden worden door ongewenste zwangerschappen te voorkomen.

Geestelijke gezondheid van vrouwen en familieleden. Een ongewenste zwangerschap en abortus eisen vaak een zware tol voor het emotionele welbevinden van vrouwen en hun familieleden. Vrouwen die ongewenst zwanger worden, hebben een hoger risico op depressie tijdens en na de zwangerschap (en gaan meer roken en ongezonder eten).

Opleiding van vrouwen. Ongewenste tienerzwangerschappen verhinderen opleidingsmogelijkheden en economische mogelijkheden.

Kinderen

Lichamelijke gezondheid van kinderen. De snel op elkaar volgende geboortes zijn niet goed voor de andere kinderen en baby’s in het gezin: ongeveer een miljoen baby’s zouden per jaar gered kunnen worden als de opeenvolgende zwangerschappen bij vrouwen met minstens twee jaar gespreid worden. Vrouwen die een infectieziekte hebben en ongewenst zwanger worden, hebben geen tijd meer om eerst te genezen van de infectie en geven zo de ziekte vaak door aan het kind. Kinderen van ongewenste zwangerschappen hebben vaker een te laag geboortegewicht en geboorteafwijkingen.

Geestelijke gezondheid van kinderen. Kinderen van ongewenste zwangerschappen hebben het vaker emotioneel moeilijk, hebben vaker slechte schoolresultaten, hebben vaker gedragsproblemen en vertonen vaker delinquent gedrag. De kwaliteit van de moeder-kind relatie is lager bij een ongewenste zwangerschap, en de kinderen lopen een hoger risico op verwaarlozing en mishandeling.

Opvoeding van kinderen. Een te hoog kinderaantal legt een hoge druk op onderwijsvoorzieningen. In kleinere gezinnen met weinig kinderen kan een kind meer ouderlijke aandacht krijgen waardoor de kwaliteit van opvoeding verhoogt.

Voeding van kinderen. Een te hoog kinderaantal legt een hoge druk op de voedselzekerheid. Er is dan meer concurrentie om voedsel.

Partners

Gezondheid van seksuele partners. Sommige vormen van anticonceptie, zoals condooms, verlagen het risico op seksueel overdraagbare aandoeningen en HIV/AIDS.

De arme bevolking

Een hoog geboortecijfer kan ervoor zorgen dat de bevolkingsgroei hoger is dan de economische groei, waardoor het inkomen per persoon dus daalt. Dat kan een negatieve spiraal veroorzaken, omdat een armere bevolking minder goede toegang heeft tot reproductieve gezondheidszorg. Investeren in gezinsplanning kan deze spiraal doorbreken.

Armoedebestrijding en noodhulp (bv. voedselhulp) zonder investeringen in gezinsplanning is vaak dweilen met de kraan open, omdat de bevolkingsgroei het hongerprobleem bemoeilijkt.

Toekomstige generaties

Duurzaamheid. Een stijgende wereldbevolking legt een grotere druk op natuurlijke grondstoffen en verhoogt de vervuiling. Daardoor lopen toekomstige generaties een hoger risico op grondstoffenschaarste en gezondheidsproblemen door vervuiling. Gezinsplanning is de enige ethisch verantwoorde manier om de huidige generaties arme mensen te helpen zonder toekomstige generaties op te zadelen met extra hongerproblemen.

Vrede. Indien vrouwen meer zeggenschap krijgen over hun voortplantingscapaciteit, zal de bevolking minder snel opzwellen met een dikke laag jonge mensen. Geweld wordt meestal veroorzaakt door jonge mensen (voornamelijk jongens en mannen). Een jongerenaanwas (vergroening van de bevolking) is één van de demografische stressfactoren die het risico op gewelddadige conflicten verhoogt. Een daling in het jaarlijkse geboortecijfer van 5 geboortes per 1000 correspondeert met een daling van 5% op de waarschijnlijkheid op een burgerconflict voor de volgende 10 jaar.

Biodiversiteit en milieu

Door het hoge aantal ongewenste zwangerschappen ligt het geboortecijfer erg hoog en neemt de wereldbevolking toe. Het toenemende grondstoffengebruik en de toenemende vervuiling door de toenemende menselijke activiteiten bedreigt de biodiversiteit van talrijke ecosystemen. Door investeringen in gezinsplanning kan het wereldgemiddelde vruchtbaarheidscijfer snel dalen tot onder de 2,1 geboortes per vrouw, waardoor de wereldbevolking kan dalen en de druk op het milieu (de totale ecologische voetafdruk van de mensenbevolking) kan afnemen. Goede gezinsplanning kan de wereldbevolking in 2100 beperken tot 7 miljard mensen in plaats van 12 miljard. Investeren in gezinsplanning is ook één van de kostenefficiëntste manieren om de wereldwijde CO2-uitstoot te verminderen: het kost ongeveer 6 tot 12 euro investering in gezinsplanning om 1 ton CO2 te vermijden.

In de volgende twee delen komen veganisme (plantaardig eten) en geoïsme (belasting op natuurlijke voorzieningen) aan bod.

Stijn Bruers

Stijn Bruers behaalde een doctoraat in de wetenschappen (theoretische natuurkunde en ecologie, KULeuven) en vervolgens in de moraalwetenschappen (UGent). Hij is projectverantwoordelijke ecologische voetafdruk bij Ecolife vzw. Als activist zet hij zich reeds vele jaren in voor mens, dier en natuur. Als vrijwilliger is hij betrokken bij verschillende organisaties die werken op het vlak van ecologie, mensenrechten, dierenrechten, sociale rechtvaardigheid, vrede en natuurbescherming. Stijn Bruers was de eerste Belg die met Sea Shepherd meevoer in Antarctica om te strijden tegen de illegale Japanse walvisjacht. Verder geeft Stijn Bruers regelmatig voordrachten en schrijft hij artikels en boeken over milieufilosofie en ethiek. Tot zijn boekpublicaties behoren Universele liefde. Naar een ecologische, spirituele levenskunst (2007) en Het Dierendebacle (2010). Stijn Bruers was jarenlang lid van de Draaischijf van Aardewerk.