Red de bodem! Eerst is men geneigd weerstand te bieden wanneer 400 deskundigen uitgerekend in deze tijd voor het verdwijnen van vruchtbare teelaarde waarschuwen. Eigenlijk werpt de wereldklimaatconferentie met nieuwe vier-graden-scenario’s reeds genoeg donkere schaduw vooruit. Moet de eerste Global Soil Week met een verder ecologisch drama bij ons aankomen?

Maar terecht trachten regeringsvertegenwoordigers, wetenschappers en NGO’s uit 60 landen die Klaus Töpfer van het Potsdammer Institute for Advanced Sustainability Studies (IASS) in Berlijn samen gebracht heeft, juist nu de aandacht te winnen voor de gevoelige buitenlaag van de aarde. Want op complexe wijze hangen de oergrond van alle leven met de atmosfeer samen: vooral in India, Afrika en Zuid-Europa doet de opwarming van de aarde de humus verdrogen of overstromingen sleuren hem onherroepelijk mee. Als gevolg van de wereldwijde verstedelijking worden landbouwgronden bebouwd, dichtgebetonneerd en vergiftigd. Ontbossing, monoculturen en overdadig gebruik van landbouwchemicaliën doen volgens de wereldvoedselorganisatie FAO ieder jaar 24 miljard ton aarde verloren gaan. Alleen in de laatste 50 jaar is de bruikbare landoppervlakte per persoon van de wereldbevolking met de helft afgenomen.

En de druk stijgt verder, niet alleen omdat de bevolking in ontwikkelings- en groeilanden toeneemt. Wij Europeanen maken met onze consumptiegewoonten aanspraak op miljoenen hectaren productieve grond op andere continenten. Daarenboven lokt de stijgende vraag naar voedings- en energieplanten steeds meer branchevreemde investeerders in de agro-industrie, dikwijls in regio’s waarin conflicten rond landrechten reeds met geweld beslecht worden. De bezorgdheid is gefundeerd dat landeigenaars uit de financiële wereld zich om de instandhouding van als gemeenschapsgoed gebruikte gronden niet bijzonder bekommeren.

Daarbij vergt het vijf eeuwen – 500 jaar! – vooraleer zich twee, drie centimeter vruchtbare humus opnieuw kan vormen. Juist de bodem zou politici en burgers moeten leren op lange termijn te denken. Het Berlijnse Ministerie van Landbouw heeft weliswaar richtlijnen voor de inperking van landgebruik ondersteund en het volbouwen van gronden in Duitsland tenminste bemoeilijkt. Bij de lang geplande bodembeschermingrichtlijn voor Europa blijven de Duitsers echter onwrikbaar. De FAO wil met globale regels voor duurzame vormen van bodembewerking op nationale en lokale regeringen druk uitoefenen.

Dergelijke aanzetten voor oplossingen stelt de Global Soil Week ter discussie en bij de eerste samenkomst zal het niet moeten blijven. Niet toevallig herinnert de titel aan de World Water Week in Stockholm. Zoals dit jaarlijkse forum verantwoording en innovatie bevorderd heeft, zou Klaus Töpfers bodeminitiatieven ertoe kunnen bijdragen dat politici en consumenten zich eindelijk aarden.

Christiane Grefe

Christiane Grefe studeerde politieke wetenschappen, communicatiewetenschappen en amerikanistiek te München. Als vrij auteur werkte zij voor de Evangelische Pressedienst/Kirche und Rundfunk, de Süddeutsche Zeitung en Natur. Sedert 1999 is zij als journaliste verbonden aan de Berlijnse afdeling van Die Zeit. Haar interesse gaat hoofdzakelijk naar ecologische en sociale onderwerpen. Tot haar boekpublicaties behoren o.a. Allergien – Leiden an der Umwelt (1985) en Ende der Spielzeit. Wie wir unsere Kinder verplanen (1995). Met Harald Schumann was zij coauteur van het boek Der globale Countdown. Gerechtigkeit oder Selbstzerstörung – die Zukunft der Globalisierung (2008) waarvoor zij in 2009 de prijs ‘Das politische Buch’ van de Friedrich-Ebert-Stiftung ontving.

Vertaling uit het Duits: Paul Haerden

Bovenvermeld artikel verscheen eerder in Die Zeit/Wissen 66 (2012) 48, p. 41.