De Opleiding 2020-2021

De Opleiding 2020-2021

(afronding opleiding 2019-2020)

Wegens de uitbraak van de pandemie hebben we de opleiding 2019-2020 in het voorjaar van 2020 stopgezet en beslist om de overige cursusdagen en het eindweekend te verplaatsen naar het voorjaar van 2021. Voorlopig is het moeilijk te voorspellen wat er al dan niet mogelijk zal zijn, maar we laten het sowieso doorgaan en we broeden op online alternatieven. Indien het fysiek kan doorgaan, zal dat in de Thomas More hogeschool te Mechelen zijn. Voor het eindweekend is het Kasteeltje in Wijgmaal gereserveerd. Hou alvast onderstaande data vrij en we houden jullie op de hoogte.

zaterdag 27 februari 2021

Glenn Deliège: Een landschap van betekenis: heden als verleden en toekomst

In het spoor van mondiale tendensen ontstaat er in Europa razendsnel een tweesporenlandschap. Onder invloed van de industrialisatie is het grondgebruik in de meest productieve regio’s sterk geïntensiveerd, tegelijk vindt er een extensivering plaats in de minst productieve regio’s. Hierdoor ontwikkelt zich een harde scheiding tussen hoog dynamische industrieel/urbane zones en laag dynamische ontvolkte rurale gebieden. Het platteland, als traditionele overgang tussen stad en natuur, verdwijnt daarbij.

Het verdwijnen van het platteland stelt het natuurbehoud voor belangrijke uitdagingen, in het bijzonder binnen Europa. Onze natuur is immers al millennia ‘plattelandsnatuur’ en dat maakt haar niet minder rijk. Deze rijkdom staat nu echter onder druk van twee kanten: urbanisatie en industrialisatie aan de ene kant, maar ook depopulatie en het ermee samenhangend gebrek aan beheer aan de andere kant. Sommige natuurbehouders kiezen daarom resoluut voor de vlucht vooruit: de nieuwe wildernissen die ontstaan door de ontvolking van het platteland moeten alle kansen krijgen om zich te ontwikkelen. Hun ideeën botsen echter op de weerstand van de voorvechters van het traditionele landschap. Langs de andere kant lijken concepten als biodiversiteit en ecosysteemdiensten een bemiddeling tussen urbanisatie en natuurbehoud mogelijk te maken. Sommige natuurbehoudspraktijken die daaruit voorvloeien, dreigen echter het landschap te herleiden tot een lege doos die restloos ter beschikking staat van menselijke manipulatie.

Hoe moet het natuurbehoud omgaan met deze spanningen? In deze sessie proberen we niet alleen bepaalde evoluties binnen het natuurbehoud te kaderen en analyseren, maar verdedigen we ook het idee dat een geslaagd natuurbehoud steeds moet vertrekken vanuit het idee van het landschap als onherleidbare drager van betekenis.

zaterdag 27 maart 2021 (geannuleerd – wordt later ingehaald)

Pascal Debruyne: Ecologie en politiek

Er gaapt een enorme kloof tussen de wetenschappelijke kennis over de ecologische crisis en de concrete manier waarop burgers en politiek er in het dagelijkse leven op inspelen. Men heeft de mond vol over de opwarming van de aarde die we nu moeten stoppen. Maar op het terrein staan gemakzucht, economische belangen en kortzichtige electorale motieven trendbreuken in de weg. We laven ons aan technologische fata morgana’s – kernfusie, elektrische auto’s, geothermische energie –, waar het ooit wel eens van komt. Zolang de kapitalistische economie en levensstijlen maar niet drastisch hoeven te worden herzien. Zo houdt het hegemonische denken de mensen voor dat sociale en ecologische duurzaamheid te combineren valt met ongebreidelde groei van de economische welvaart. In de discussie zullen we het vooral over de politieke dimensie hebben. Wat betekent deze hegemonie voor onze samenleving? Hoe verhoudt de ecologische beweging zich er vandaag tegenover? Hoe kunnen we een tegenhegemonische kracht opbouwen en wat moeten diverse actoren – burgers, milieubeweging, academici, partijen – daarvoor doen?

Anneleen Kenis: Ecopsychologie

De ecologische crisis confronteert ons niet enkel met een enorme maatschappelijke uitdaging, maar ook met onszelf. Hoe omgaan met de ernst en schaal van de crisis, zonder in wanhoop en doemdenken te vervallen? Hoe de ecologische catastrofe in de ogen kijken, zonder er zelf aan onder te gaan? En zijn we niet allemaal – tot op zekere hoogte – gevangen in een systeem dat efficiëntie en kostprijs boven sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid plaatst? De schizofrenie die onze maatschappij kenmerkt, leeft ook in onszelf: zouden we niet anders handelen mochten we de ecologische catastrofe echt serieus nemen?

Toch is schizofrenie niet persé iets dat we moeten verloochenen. We leren van de existentiële psychologie dat de mens niet anders kan dan schizofreen zijn en dat (gezond) leven enkel mogelijk is door de ogen gedeeltelijk te sluiten. We starten vanuit een analyse van onze eigen bewuste en onbewuste processen om ons collectief functioneren beter te begrijpen. Tezelfdertijd analyseren we hoe ons huidig maatschappelijk systeem ons mee gemaakt heeft tot wie we vandaag zijn, of we daar gelukkig mee zijn en hoe we daar verandering in kunnen aanbrengen. Centraal staat de vraag hoe een gezonde schizofrenie een destructieve is geworden en hoe we daar voorbij kunnen bewegen.

In deze sessie kijken we hoe de ernst te erkennen zonder ons erdoor te laten verlammen, hoe in actie te treden zelfs als we niet zeker zijn dat we gaan winnen, waar lot- en strijdgenoten te vinden, hoe voorbij ontkenning aan de éne kant en doemdenkerij aan de andere kant te geraken, hoe onze energie te verdelen, waar onze kracht te vinden.

zaterdag 8 mei 2021

Alma Dewalsche: Het graaimodel, de ecologische crisis en het Zuiden

We bevinden ons midden in een allesomvattende crisis, een crisis van ons beschavingsmodel. De ecologische crisis van vandaag is de vrucht van drie eeuwen industriële ontwikkeling waarin de natuur gezien werd als een onuitputtelijke bron van rijkdom. Het is evenwel vooral sinds half de 20e eeuw dat de westerse maatschappij is meegezogen in een ongeëvenaarde stroom van produceren en consumeren. De motor van dit proces is de mythe van permanente economische groei, die vandaag schaamteloos zijn excessen beleeft in de graaicultuur van het crony capitalism. Het model zit op ramkoers met de grenzen van de planeet en vernietigt hele samenlevingen.

Noord en Zuid zijn in dit model met elkaar verbonden als een Siamese tweeling. Het Zuiden kreeg de rol toebedeeld van leverancier van goedkope grondstoffen. Nog steeds kijkt het Westen vooral naar het Zuiden om zijn honger naar grondstoffen te stillen. De uitputting van de natuurlijke rijkdommen, de ontwrichting van hele samenlevingen en aanslepende internationale conflicten wijzen erop dat er een gevaarlijk spel aan de gang is.

Een radicaal nieuw concept voor ontwikkeling en welzijn, voor ‘het goede leven’ dringt zich op. Een alternatief met respect voor de pluriformiteit van bevolkingsgroepen, culturen en biotopen. Met respect voor de toekomstige generaties en voor de draagkracht van de planeet.

Eindweekend 28-30 mei 2021: Kasteeltje Wijgmaal

Fanny Mattheusen: Terugkeer naar het Leven

Het eindweekend van de opleiding zal gericht zijn op inzichten en praktijken in innerlijke transitie gebaseerd op ‘Het Werk dat weer Verbindt’ van Joanna Macy. Immers maatschappelijke transitie is slechts mogelijk indien deze gedragen wordt door een innerlijke transitie.

Veel mensen voelen zich diep geraakt door de ernstige schade die de natuur en het leven op aarde wordt toegebracht. Omdat we ons zo machteloos voelen, leidt deze pijn vaak tot schuldgevoelens of ontkenning, met als resultaat dat we onze geest afsluiten.

Joanna Macy doet ons beseffen dat wanneer we onze pijn voor de wereld ontkennen of onderdrukken, we ook onze kracht ondermijnen om bij te dragen aan de heling ervan. Vanuit dit elementaire inzicht ontwikkelt zij al sinds de jaren ’70 het Werk dat weer Verbindt. Voor deze methode heeft zij geput uit systeemtheorie, diepe ecologie, ecopsychologie en verschillende spirituele tradities. Het Werk dat weer Verbindt helpt de weg voorbereiden voor de overgang van de industriële groeimaatschappij naar een levensondersteunende samenleving, een overgang die ook wel de ‘Grote Ommekeer’ wordt genoemd.

Tijdens het weekend vertellen we over het werk van Joanna Macy en we gaan vooral ook zelf aan de slag met de oefeningen die zij al jarenlang ook verspreidt in haar trainingen en workshops. Oefeningen die hoofd, handen en hart beroeren.