BLIKVANGER: ECOFEMINISME: waar gender en klimaatverandering samen komen
Het ecofeminisme is onmogelijk in enkele zinnen te beschrijven. Het wordt beschouwd als een stroming binnen de radicale ecologie en vertrekt van de verbanden die bestaan tussen de onderdrukking van vrouwen, van mensen uit de lagere sociale klassen en van racisme enerzijds en anderzijds de onderdrukking van de niet menselijke natuur. Met andere feministische groeperingen vertoont deze stroming overeenkomsten in hun kritiek op diverse vormen van sociale dominantie, maar breidt dit uit tot de onderdrukking van de natuur. Ecofeministen wijzen er op dat in het verleden en nog steeds in veel culturen vrouwen beschouwd worden als dichter bij de aarde en bij de natuur .
De natuur wordt sterk geïdentificeerd met het vrouwelijke. Hier wordt een hiërarchische verhouding aan gekoppeld, de natuur is ondergeschikt aan de mens.
Het ecofeminisme bekritiseert dit hiërarchisch dualisme en het dualistisch karakter van de westerse rationaliteit, dat bestaat uit met elkaar samenhangende tegenstellingen: man-vrouw, cultuur-natuur, geest-natuur, mens-natuur, rede-gevoel, geest-lichaam, rationaliteit-intuïtie… Dit moet plaats maken voor verbinding en een niet hiërarchische verhouding.
Vanaf de jaren 70 van vorige eeuw wordt het concept ecofeminisme gehanteerd en de beweging krijgt vaste voet in de jaren 80 en 90 .Vanuit diverse hoek wordt deze stroming vanaf het einde van de jaren 90 opzij gezet als te simplistisch en fundamentalistisch.
Maar het is nooit weg geweest en de interesse lijkt de laatste decennia alleen maar toegenomen. In toenemende mate wordt ecofeminisme als een theoretisch kader gebruikt om genderongelijkheid en de dominantierelatie mens-natuur (mens-milieu) te begrijpen. Was het al moeilijk in de jaren 80 te spreken van een eenduidige stroming, dan wordt het concept nu nog ruimer 
ingevuld en spreken sommigen van een ecofeministische cocktail die tot doel heeft een gezondere, eerlijkere en duurzamere wereld te creëren waar vrouwen een grotere rol spelen en waar naast de radicaal-ecologische richting een eerder pragmatische benadering vorm krijgt.
Klimaatverandering is een belangrijk aandachtspunt van het hedendaags ecofeminisme. Vrouwen hebben veel meer kans (10 tot 14 keer meer) om te overlijden aan een klimaat gerelateerde ramp dan mannen en ze lijden onevenredig veel onder de uitputting van de hulpbronnen en de daarmee gepaard gaande armoede.
Omgekeerd, zal de wereldwijde verbetering van de positie van de vrouw een positief effect hebben op het milieu en ‘empowering’ van vrouwen zal de klimaatcrisis ten goede zal komen. Met tal van voorbeelden en cijfers wordt deze uitspraak bevestigd in de literatuur. De uitputting van de hulpbronnen van de aarde en de groeiende uitstoot van broeikasgassen wordt mede veroorzaakt door de groeiende omvang van de wereldbevolking. Opleiding verbetert de kansen van vrouwen en grijpt in op de vruchtbaarheid en op de wereldbevolking. Bij een stijgende opleidingsgraad van de vrouwen, neemt overal in de wereld het gemiddeld aantal kinderen per vrouw af. Parallel aan de invloed van opleiding , worden positieve ecologische gevolgen geregistreerd wanneer vrouwen de verantwoordelijkheid hebben over het beheer van natuurlijke bronnen. Hoopgevend is in dit verband een studie van 2015 in het Himalaya gebied waaruit blijkt dat de betrokkenheid met het milieu groter is wanneer vrouwen verantwoordelijk zijn voor land en landbouw. Er is wel nog werk aan de winkel als we weten dat wereldwijd slechts 13,8% van de ‘landbouw-eigenaars’ vrouwen zijn, terwijl in de 
ontwikkelingslanden vrouwen als uitvoerders meer dan 40% van de landbouwactiviteiten voor hun rekening nemen. Amnesty International spreekt over de genderkloof in de landbouw (agricultural gender gap). Nog andere cijfers spreken boekdelen, slechts 12% van al de topministers over de hele wereld zijn vrouwen.
Een vergelijkende studie uit 2005 kwam tot de conclusie dat landen waar vrouwen een groter aandeel uitmaken van de regering, de kans op ratificatie van internationale milieuverdragen groter is dan in andere landen en ze ratificeerden sneller dan in de andere. Een stijgend aantal studies en rapporten wijst op de neiging van vrouwen om prioriteit te geven aan milieubescherming en sterke klimaatmaatregelen. De milieubetrokkenheid raakt veel vrouwen dieper. Dot wordt nogmaals aangetoond door een Australische studie uit 2014. Meer vrouwen beschouwen milieubewustzijn als een belangrijk deel van hun persoonlijkheid dan mannen.
Zeer recent, in februari 2021 verscheen in het tijdschrift Energy Research & Social Science de resultaten van een onderzoek over gender en milieuactivisme uitgevoerd in 66 landen. Voorzichtig kan geconcludeerd worden dat er een demografische shift is en dat de nieuwe generatie klimaatactivisten grotendeels uit jonge vrouwen bestaat. Er is hoop, actieve hoop.
Wie hierover meer wil weten of de vermelde studies wil raadplegen:
https://pages.uoregon.edu/norgaard/pdf/Gender-Equality-Norgaard-York-2005.pdf (over vrouwen in regeringsposities)
https://www.bbc.com/news/science-environment-43294221
Boucher, J.L., Kwan, G.T., Ottoboni, G.R. & McCaffrey M.S. (2021) From the suites to the streets: Examing the range of behaviors and attitudes of international activists, Energy Research & Social Science, 72.
Kashima, Y., Paladino,A. & Margetts, E.A. (2014). Environmental identity and environmental striving. Journal of Environmental Psychology, 38, 64-75
Wie zijn of haar kennis over ecofeminisme wil opfrissen, kan het artikel van Aardewerk-stichter Jeanneke van de Ven uit 2008 in Oikos (her)lezen.
Het onderwerp krijgt meer wetenschappelijke aandacht
Sinds enkele jaren bestaat er een tijdschrift met dat thema: Ecofeminism and Climate Change waarin peer reviewed interdisciplinair onderzoek gepubliceerd wordt over de impact van klimaatverandering en milieudegradatie op vrouwen en de rol van vrouwen in de verbetering.
Ecofeminism and Climate Change is published by Emerald Publishing on behalf of International Water, Air and Soil Conservation Society (INWASCON)