BLIKVANGER: KLIMAAT EN GEZONDHEID
Sinds de corona-pandemie is er wereldwijd meer aandacht voor gezondheid. Hier en daar wordt de vraag gesteld naar de overeenkomsten tussen klimaatverandering en gezondheid, maar het krijgt veel minder media-aandacht. Covid-19 doodt veel mensen en de klimaatverandering doodt veel mensen, maar de schaal van de acties om dit te bestrijden zijn zeer verschillend. Waarom?
Klimaat en covid-19
Er verschijnt wel wat over de relatie covid-19 en klimaat. Vanuit diverse perspectieven wordt deze relatie benaderd. De invloed van de corona maatregelen op de uitstoot van broeikasgassen is een belangrijk thema. Verder wordt er onderzoek gedaan naar het rechtstreekse of onrechtstreekse verband tussen klimaatveranderingen en het ontstaan van pandemieën. Een derde groep focust zich op de noodzaak van een geïntegreerde benadering bij het begrijpen en het zoeken naar oplossingen van zowel de covid-pandemie als het klimaatprobleem omdat beide in de eerste plaats een risico zijn voor mensen in kwetsbare posities. Een andere reeks artikels belicht enerzijds het beleid en de maatregelen die getroffen worden om de covid-pandemie in te dijken en anderzijds wat dit zou betekenen indien klimaatmaatregelen met eenzelfde strengheid en controle geïmplementeerd zouden worden en indien minstens op dezelfde manier rekening wordt gehouden met inzichten van de wetenschap.
Zal de covid-pandemie het klimaatprobleem beïnvloeden?
We reizen minder, er wordt meer lokaal gekocht, telewerken moet de norm worden… dat moet toch een invloed hebben op de uitstoot van de broeikasgassen. Een vaak gehoorde uitspraak. De positieve impact blijkt echter klein te zijn en op langere termijn zal het niet echt helpen. De daling van de uitstoot is eerder een klein knikje in de curve, die voor de rest verder stijgt. Tijdens de eerste lockdown werd 17% minder CO2 in de atmosfeer vastgesteld. Dit is voornamelijk het gevolg van een (tijdelijke) vermindering van het autoverkeer, het leverde een betere luchtkwaliteit stelt de WMO (Wereld meteorologische Organisatie) maar resulteerde in weinig verschil voor de klimaatopwarming en zeker niet wanneer daarna “as usual” wordt verdergegaan. De WMO waarschuwt dan ook dat de vermindering van economische en industriële activiteit als gevolg van de pandemie geen substituut mag zijn voor de noodzakelijke klimaatmaatregelen zoals in Parijs werd overeengekomen.
Covid-19 maatregelen en de lichte daling hebben geen meetbare impact op de CO2 concentratie. Net omdat CO2 zo lang in de atmosfeer blijft en er nog andere broeikasgassen zijn. Geen daling, integendeel. De WMO zet ons met de voeten op de grond in hun in december gepubliceerde rapport ‘Provisional Report on the State of the Global Climate 2020’. Het is niet zo leuk als bladeren in het Guiness Book of Records, maar het geeft wel en overzicht van een aantal records. In het jaar 2020 werden warmte-records vastgesteld in verschillende delen van de wereld, nooit geziene bosbranden (en wildfires) en ook orkanen braken het record.
Een recente studie van het Massachusetts Institute of Technology (januari 2021) komt tot eenzelfde conclusie en ziet weinig impact van de covid-maatregelen op het klimaat na 2030 zonder grondige politiek en economische veranderingen. De coördinator John Reilly is wel hoopvol omdat hij bij veel overheden door de covid-crisis de bereidheid ziet om ingrijpende maatregelen te treffen “While pandemic-induced economic shocks will likely have little direct effect on long-term emissions, they may well have a significant indirect effect on the level of investment that nations are willing to commit to meet or beat their Paris emissions targets.”
Voor meer informatie:
https://reliefweb.int/report/world/wmo-provisional-report-state-global-climate-2020
https://news.mit.edu/2021/how-will-covid-19-ultimately-impact-climate-change-0129
Klimaatverandering en verspreiding van het coronavirus
Er is geen direct bewijs voor een rechtstreeks verband , maar meer stemmen wijzen op een onrechtstreeks verband. Klimaatproblemen veranderen de wijze waarop we ons verbonden voelen met niet-menselijke soorten en dat is een belangrijke factor voor de gezondheid en het risico op infecties. Klimaatopwarming zorgt ervoor dat bepaalde dieren, klein en groot, op het land levend of in de zee, hun oorspronkelijke habitat verlaten en in contact komen met andere dieren waarmee ze ‘normaal’ geen contact hebben. Dit creëert mogelijkheden voor pathogenen om nieuwe gastheren te vinden. De enorme concentratie van gedomesticeerde dieren zorgen verder voor een gemakkelijker overdracht en verspreiding van ziekteverwerkers en belanden uiteindelijk ook bij de mensen. Hetzelfde fenomeen doet zich voor als gevolg van ontbossing op grote schaal. Hier wordt gewezen op dezelfde oorzaken van klimaatverandering en covid-pandemieën. Deze ecosystemen worden verstoord en -vooral in de tropische wouden- wemelt het van de virussen. Door het kappen van de bomen, de vermindering van de biodiversiteit wijken deze virussen uit… de rest kan iedereen zelf invullen.
In het vorige Aardewerknummer citeerden we een rapport van het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) met harde feiten over virussen die besmettelijker zijn dan covid-19. Tussen de 450.000 en de 800.000 en we kennen hiervan maar een klein deel. Het verlies aan biodiversiteit en landgebruik verhoogt het risico op pandemieën.
Voor meer info:
https://downtoearthmagazine.nl/corona-en-klimaatverandering-hebben-dezelfde-oorzaak
Een overzicht van een gesprek over de relatie tussen covid-19 en klimaatverandering met Aaron Bernstein, directeur van de Harvard- School of Public Health, Chan C-Change: https://www.hsph.harvard.edu/c-change/subtopics/coronavirus-and-climate-change
Het verband tussen behalen klimaatdoelstellingen en volksgezondheid
Gezondheid en klimaat zijn onderling verweven. Dat is het uitgangspunt van een internationale en multidisciplinaire groep wetenschappers die sinds het klimaatakkoord van Parijs jaarlijks onderzoek doen naar de effecten van de klimaatverandering op de gezondheid van de wereldbevolking. In december 2020 publiceerde ze hun vijfde rapport The Lancet Countdown (deel van het prestigieuze medische vakblad The Lancet). Op basis van 43 indicatoren biedt dit een onafhankelijke beoordeling van de gezondheidseffecten van klimaatverandering, de implementatie van de Overeenkomst van Parijs en de gezondheidsimplicaties van deze acties. Het is geen fraai plaatje en een bevestiging van de trends dat klimaatverandering op dit ogenblik en in de toekomst onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid zal opleveren. Enkele van de belangrijkste vaststellingen betreffen de invloed van extreme warmte, bosbranden en besmettelijke ziekten. Van 2000 tot 2018 is de hitte gerelateerde sterfte bij mensen ouder dan 65 jaar wereldwijd gestegen met meer dan 50% waarvan het merendeel in Japan, oost China, noord-India, maar ook in centraal Europa.
Het laatste decennium is er in 128 landen een verhoogd risico vastgesteld op blootstelling van de bevolking aan bosbranden.
Van 1950 tot 2018 heeft de klimaatverandering de overdracht van bepaalde ziekten gefaciliteerd zoals malaria en dengue. Er is een sterke stijging van de Aedes aegypti-mug en de Aedes albopictus-mug verantwoordelijk voor de verspreiding van de ziekte (resp. met bijna 9% en 15%). (sub)Tropische gebieden zijn de habitat van deze muggen, maar door de klimaatsverandering is het niet uitgesloten dat hun verspreidingsgebied zal uitbreiden. Kinderen zullen verder bijzonder vatbaar zijn voor opkomende, besmettelijke ziekten. Ook dat is nu al een meetbare tendens: in de afgelopen dertig jaar zijn de klimatologische condities waar vibriobacteriën (die wereldwijd veel diarree veroorzaken) wel bij varen namelijk verdubbeld.
Alhoewel geen enkel land gespaard blijft van de invloed op de gezondheid van de klimaatveranderingen, stelt ook dit rapport vast dat kwetsbare mensen het grootste slachtoffer zijn, ouderen, kinderen, mensen chronische ziekten, zwangere vrouwen.
Weinig hoopvol op het eerste zicht, maar volgens de 120 wetenschappers die hieraan meewerken, kan het tij nog gekeerd worden of in elk geval met minder ernstige gevolgen. Ze formuleren dan ook een reeks maatregelen.
Voor wie hierover meer wil lezen of kijken naar een korte film: https://www.lancetcountdown.org/2020-report.
Wie de moed heeft om het ganse rapport te lezen, het kan gratis gedownload worden: https://www.thelancet.com/article/S0140-6736(20)32290-X