HOMO COÖPERANS: COMMONS, COÖPERATIEVEN, BURGERINITIATIEVEN

HOMO COÖPERANS: COMMONS, COÖPERATIEVEN, BURGERINITIATIEVEN

Tine De Moor is onderzoekster aan de universiteit van Utrecht. Ze onderzoekt vormen van samenwerking tussen mensen, vooral in historisch perspectief. Ze werkte jarenlang rond commons, het gemeenschappelijk beheer van gronden. De laatste jaren heeft ze haar onderzoek uitgebreid naar hedendaagse samenwerking bij het beheer van goederen en diensten, onder andere in de vorm van burgerinitiatieven.

Zo ongeveer leidt Tine De Moor zichzelf in bij het begin van een interview op Vimeo met als thema ‘commons’. Tine legt uit wat commons is en doet dit door uitgebreid de geschiedenis te schetsen die begint in de late middeleeuwen. Geleidelijk komt ze aan in het heden. Goed om weten: het interview is 8 jaar geleden opgenomen (12/10/2012). Dat maakt het niet minder interessant en relevant maar af en toe kom je in de sfeer van 8 jaar geleden én er is de voorbije jaren veel gebeurd op vlak van hedendaagse vormen van samenwerking (burgerinitiatieven).

Het onderscheid publiek/privé en overheid/markt komt aan bod waar de commons zowat het midden houdt. Het verhaal van de oudercoöperaties in Nederland is hier een verduidelijkende rode draad: ouders organiseren samen kinderopvang omdat overheid noch markt hier voldoen aan verwachtingen. Hoe zit het met de relatie tussen overheid en burgers, het vertrouwen van de overheid in burgerinitiatieven, in de inherente expertise (ervaringsdeskundigheid) van burgers op bepaalde vlakken. En hoe maken burgers hun initiatieven beter zichtbaar om dat vertrouwen te wekken. Er is werk aan de winkel zowel bij overheid als burger om de rol van beiden duidelijk te krijgen.

De term ‘institutionele diversiteit’ valt: er zijn verschillende ‘spelers’ en verschillende vormen mogelijk om goederen en diensten beschikbaar te maken. We duiken even terug de geschiedenis in om één van die (bedrijfs)vormen te belichten: de coöperatieve (cvba), te bekijken als de opvolger van de commons.

De interviewer polst naar de invloed van burgerinitiatieven op het maatschappelijk bestel: mondigheid van burgers, verdieping van de democratie, echte participatie. Het antwoord ‘flasht’ ons naar vandaag: “never waste a good crisis”. Een referentie naar een vorige wereldwijde crisis, de financiële crisis van 2008. Misschien leidt die crisis tot nadenken over een nieuwe manier van samenleven? Burgerinitiatieven kunnen leiden tot meer verbondenheid, meer bewustzijn van lokale problemen en misschien wel van globale problemen die daaraan verbonden zijn? Een belangrijke conclusie is in ieder geval dat ‘huidige’ modellen niet feilbaar zijn. In 2020 worden ons dezelfde vragen en uitdagingen weer voorgeschoteld.

Is de wetenschappelijke kennis over commons ‘rijp’ om de praktijk een stevige duw in de rug te geven? Eén van de dingen die duidelijk blijken uit onderzoek, is dat het zelf beheren van goederen of diensten werkt. De vrees voor de ‘homo economicus’ die uit eigenbelang samenwerking onmogelijk maakt, klopt niet. De mens is in staat om, in ieder geval tijdelijk (zolang het nodig is), zijn eigenbelang ondergeschikt te maken aan het belang van een groep. Tine haalt het voorbeeld aan van ZZP’ers (Zelfstandigen Zonder Personeel) die samen met succes een verzekeringsfonds oprichten (‘broodfondsen’).

Hoe kunnen we burgerinitiatieven stimuleren? Door ervaringen en wetenschap te delen. Het is bijvoorbeeld van belang de groepsgrootte te beperken (afhankelijk van type samenwerking). Het is een misverstand te denken dat een groep homogeen moet zijn. Heterogeniteit kan stabiliteit brengen (o.a. verschil in leeftijd, inkomensverschil). Om een initiatief een lange levensduur te gunnen, is misschien de structuur van een coöperatieve nodig? Het is belangrijk zelfkritisch te zijn en blijven. Definieer doelstellingen en wat ‘succes’ voor het initiatief betekent. En durf te evalueren of er een alternatief is.

Tot zover een samenvatting van het interview dat te vinden is op Vimeo: https://vimeo.com/95959383. Neem rustig de tijd (iets meer dan een uur) om alles uit eerste hand te horen. Het Vimeo platform helpt om dat in alle rust te doen: je wordt namelijk niet gestoord door reclame.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *