20 december 2019. De Nederlandse Stichting Urgenda (www.urgenda.nl) behaalde met de rechtszaak die zij in 2013 opstartte tegen de Nederlandse Staat, voor de derde keer op rij het wereldnieuws. De Hoge Raad, de hoogste rechtscollege van het land, bevestigde het bevel van de rechtbank dat in 2015 werd gegeven aan de Nederlandse Staat en dat eind 2018 was bekrachtigd door het gerechtshof (www.rechtspraak.nl/Bekende-rechtszaken/klimaatzaak-urgenda) Het staat nu vast. De Nederlandse Staat moet vóór 2021 de antropogene uitstoot van CO2 in Nederland t.o.v. 1990 met 25% verminderen. Urgenda had een reductie gevorderd tussen 25% en 40%.

“Historie is geschreven” schrijft Urgenda op haar website. Maar, is dat zo? Het antwoord is “ja en nee”. Laten we eerst verantwoorden waarom de klinkende overwinning van Urgenda op wereldschaal genuanceerd moet worden.

Allereerst zegt het bevel niets over de reductie van de uitstoot van CO2 in Nederland na 2020. Nog minder, zo mogelijk, zegt het bevel van de rechtbank iets over het verminderen van de uitstoot van CO2 tegen 2021 en nadien in andere landen. Dat kon ook niet natuurlijk. Maar de opmerking moet wel worden gemaakt omdat we alsmaar meer en luider horen spreken van “climate emergency”. We kunnen er met de kennis van de klimaatwetenschap niet omheen (WMO, IPCC, UNEP, …). Het klimaat is intussen al wereldwijd veranderd door de opwarming van de aarde met 1°C sedert het pre-industriële tijdperk (1850-1900). Het klimaat dreigt nu zelfs spoedig met gevaar voor alle leven te veranderen als de opwarming van de aarde zich voortzet met gemiddeld meer dan 2°C, of zelfs maar 1,5°C. Dat kunnen we nog voorkomen indien we met zijn allen de wereldwijde concentratie van CO2 in de atmosfeer kunnen beperken tot 450 ppm of zelfs 430 ppm in het jaar 2100. Als we weten dat in 2018 de concentratie al 407,8 ppm bedroeg volgens het WMO, dan weten we ook dat de tijd die ons rest bijzonder kort is. Om een mondiale temperatuurstijging te beperken tot gemiddeld 2°C moet volgens het IPCC de uitstoot van CO2 wereldwijd alleszins met 25% tot 40% in 2020 en met 80% tot 95% in 2050 verminderd worden ten opzichte van de uitstoot van 1990. Het voortschrijdend wetenschappelijk inzicht zegt ons intussen dat een temperatuurstijging van meer dan gemiddeld 1,5°C niet wenselijk is. Een nog strakker tempo om in dat opzicht klimaatneutraal te worden, is dus de boodschap. Met het klimaatakkoord van Parijs hebben 197 landen zich in 2015 met dat recenter inzicht geëngageerd. Het bevel van de Nederlandse rechter laat dus nog steeds het beeld “politicians discussing global warming” overeind. Met dit beeld in zijn reeks “follow the leaders” van 2011 verbeeldt kunstenaar Isaac Cordal de inertie van de mensenmassa (cementeclipses.com/Works/follow-the-leaders). De vraag is of de 196 andere landen hun internationaal  engagement zonder bevel van een rechter zullen waarmaken. Met de meer dan 1400 getelde “climate change cases” over de wereld (climate-laws.org en climatecasechart.com/us-climate-change-litigation) is er weinig reden om dat zomaar te geloven.

Toch mag Urgenda oprecht menen dat zij geschiedenis heeft geschreven. Want dat heeft zij ook. Zij heeft vooral de rechters doen uitspreken dat de dreiging van een klimaatcrisis zo reëel is dat het recht van eenieder op (gezins- en familie-)leven in gevaar is gebracht. De nakende klimaatcrisis is zo’n in omvang ongezien milieugevaar dat de rechters hebben beslist dat de Nederlandse overheid gefaald heeft in haar taak om deze mensenrechten van haar bevolking te beschermen. Urgenda heeft hiermee iets pijnlijk aangetoond. Bibliotheken werden volgeschreven met milieurecht. Het kon evenwel niet beletten dat we na het klimaatverdrag van 1992 zelfs versneld CO2 zijn blijven uitstoten. Zo snel en zo omvangrijk dat we onszelf in reëel gevaar hebben gebracht. Bovendien is Urgenda erin geslaagd om de rechters te overtuigen om de klimaatwetenschap als een handvat aan te wenden voor het beschermen van mensenrechten. De Urgenda-case kan dus inspirerend zijn voor de andere klimaatzaken overal ter wereld. Zoals de Belgische klimaatzaak (www.klimaatzaak.be).